Tehzil, Divan edebiyatında, bir şiirin veya metnin anlamını eğlenceli, mizahi bir şekilde değiştirmek, altına yeni anlamlar eklemek amacıyla yapılan edebi bir türdür. Arapçadaki “hezl” kelimesi, “şaka”, “mizah” veya “ciddiyetsizlik” anlamına gelir. Tehzil, genellikle ciddi bir metni ya da şiiri, mizahi bir dille ele alarak onun anlamını değiştirir ya da ona eğlenceli bir yön katar.

Münşeat, Divan edebiyatında, genellikle yazılı iletişimde kullanılan mektup, dilekçe, ferman gibi türleri içeren bir edebi türdür. Arapçadaki “münşe” kelimesi “yazılan” veya “yazma” anlamına gelirken, “münşeat” ise “yazılar” veya “yazılı belgeler” olarak Türkçeye geçmiştir. Münşeat, özellikle Osmanlı İmparatorluğu döneminde, şairlerin edebi dildeki yeteneklerini sergileyebilecekleri bir alan olarak büyük bir öneme sahipti.

Mecmua, Divan edebiyatı bağlamında, belirli bir edebi türün veya şairin şiirlerini ve eserlerini bir araya getiren derlemeler, koleksiyonlar veya antolojilerdir. Arapçadaki “mecmu’a” kelimesi, “toplama”, “bir araya getirme” anlamına gelir. Divan edebiyatında, mecmua, bir şairin eserlerinin ya da belirli bir dönemin önemli şairlerinin şiirlerinin derlendiği yazılı eserlerdir.

Lugaz, Divan edebiyatında, bir tür edebi oyun olarak kabul edilen, aynı anlamda farklı kelimelerin ve deyimlerin bir araya getirilerek kullanılan bir tekniktir. Türkçeye Arapçadan geçmiş olan “lugaz” kelimesi, aslında “bulmaca” ya da “şifre” anlamına gelir. Lugaz, genellikle bir anlamı gizlemek ve okuyucunun ya da dinleyicinin bu anlamı çözmesini istemek amacıyla kullanılan bir şiir veya söz biçimidir.

Hamse, Divan edebiyatında beş mesnevi türündeki eserin bir araya gelmesiyle oluşan bir edebi yapıdır. Arapçadan dilimize geçmiş olan “hamse” kelimesi, “beş” anlamına gelir ve bu terim, bir şairin beş ayrı mesnevisini bir araya getirerek bir bütün oluşturduğu eserleri tanımlar. Hamse, sadece sayısal bir özelliği ifade etmekle kalmaz, aynı zamanda bir şairin edebi gücünü, üretkenliğini ve sanatsal yeteneğini gösteren önemli bir edebi türdür. Bu türde, her bir mesnevi, şairin sanatsal kişiliğini ve ustalığını sergileyen bağımsız eserlerdir, ancak hepsi birlikte bir bütün olarak kabul edilir.

Nazire, Divan edebiyatında, bir şairin başka bir şairin şiirine cevaben yazdığı, aynı vezin, kafiye ve redif ile oluşturulmuş bir tür şiirdir. Bir anlamda nazire, bir şairin başka bir şairin eserine “cevap” verme ya da ona “aynen” karşılık verme amacını taşır. Bu edebi tür, özellikle Divan edebiyatında, şairlerin birbirleriyle olan sanatsal rekabetlerini ve karşılıklı etkileşimlerini yansıtan önemli bir geleneksel uygulamadır.

Tezkire, Divan edebiyatında, bir yazarın veya şairin hayatı, kişiliği, sanat anlayışı ve eserleri hakkında bilgi veren eserlere verilen isimdir. Genellikle bir şairin biyografik bilgileri ve şiirleriyle ilgili notlar içerir. Tezkireler, dönemin edebiyat anlayışını, şairlerin toplumsal konumlarını ve sanat anlayışlarını anlamak için önemli kaynaklar sunar. Bu eserler, edebiyat tarihinin yanı sıra sosyal, kültürel ve estetik bağlamda da önemli bilgiler sağlar.

Muhammes, Divan edebiyatında yer alan önemli bir nazım şeklidir. Adını Arapça kökenli olan “hamse” (beş) kelimesinden alır, çünkü bu nazım şekli, her biri beş beyitten oluşan bir şiir formudur. Muhammes, genel olarak beş beyitten oluşan bir yapıya sahiptir ve şairin hem teknik becerisini hem de düşünsel derinliğini gösterdiği bir türdür. Divan şairlerinin bu nazım şekliyle, çeşitli temalar üzerinde farklı açılardan derinlemesine düşündükleri ve anlam dünyalarını geliştirdikleri görülür.